Wat is een tienerzwangerschap?

Wat verstaan we eigenlijk onder een tienerzwangerschap? Als je onder de 20 jaar bent en zwanger raakt, wordt dit vaak met de term tienerzwangerschap aangeduid. Hier worden meestal ongeplande zwangerschappen mee bedoeld. Toch zijn er ook genoeg vrouwen van rond de 20 jaar die heel bewust voor een kind kiezen. Staar je dus niet blind op die terminologie. We gaan er nu vanuit dat je onder de 20 jaar bent en ongepland zwanger bent geraakt.

Een tienerzwangerschap verloopt over het algemeen hetzelfde als een geplande zwangerschap op wat latere leeftijd. Ook krijgen tienermoeders met dezelfde dingen te maken als alle andere moeders. Wel zijn er wat extra factoren die meespelen, zoals het gebrek aan eigen woonruimte en school of leerplicht. Ook heb je als tienermoeder een wat groter risico op financiële problemen, omdat je waarschijnlijk nog geen volwaardige baan hebt of de financiële middelen hebt om een kind te onderhouden. Daardoor brengt een tienerzwangerschap extra twijfels en zorgen met zich mee.

Hoe vertel je je omgeving over de zwangerschap?

Het kan erg lastig zijn om je omgeving op de hoogte te stellen van je zwangerschap. Misschien ben je er zelf nog erg van onder de indruk of ben je bang voor de reactie van je ouders. Dat is heel begrijpelijk, maar probeer je zwangerschap niet te verbergen. Ga in ieder geval naar je huisarts zodra je weet dat je zwanger bent. Artsen hebben geheimhoudingsplicht, je hoeft dus niet bang te zijn dat je ouders er op deze manier achter komen.

Naast het delen van informatie, zal je huisarts je doorverwijzen naar een verloskundige. Het is belangrijk voor jouw en je baby’s gezondheid dat je regelmatig onderzocht wordt. Dit gebeurt in een verloskundigenpraktijk. Ook als je voor een abortus wil kiezen, is het goed om eerst langs de verloskundige te gaan. Zij kan namelijk de duur van je zwangerschap vaststellen.

Bedenk goed dat je een zwangerschap uiteindelijk niet verborgen kunt houden. Probeer erover te praten, dat helpt ook je emoties te verwerken. Als je je ouders of de vader van de baby nog een stap te ver vindt, neem dan eerst een goede vriendin of familielid in vertrouwen. Dan heb je het al eens verteld en kan je ook met deze persoon je emoties delen. Als je het niet voor elkaar krijgt om het thuis te vertellen, kan je ook een brief schrijven. In een brief kan je alles zetten wat je wil, zonder dat je dingen vergeet. De eerste reactie van je ouders is misschien niet positief, maar bedenk goed dat een eerste reactie meestal bijdraait na verloop van tijd. De meeste ouders doen er uiteindelijk alles aan om hun kind te steunen.

Welke medische risico’s heeft een tienerzwangerschap?

Een tienerzwangerschap verloopt in principe hetzelfde als iedere andere zwangerschap. Dat betekent dat je goed op je gezondheid moet letten; gezond eten, foliumzuur slikken, stoppen met roken en geen alcohol drinken zolang je zwanger bent. Helaas blijkt in de praktijk dat zwangere tieners niet altijd gezond leven, wat gezondheidsrisico’s voor de baby kan opleveren.

Als je binnen 2 jaar na je eerste menstruatie zwanger wordt, heb je een iets hoger risico op een vroeggeboorte. Dit risico neemt af naarmate je langer en regelmatiger menstrueert. Een vroeggeboorte gaat vaak gepaard met een laag geboortegewicht. Ook dit is een complicatie die vaker terugkomt bij een tienerzwangerschap.

Welke mogelijkheden heb je als je zwanger bent?

Als zwangere tiener komt er veel op je af. Je hebt verschillende mogelijkheden om met je zwangerschap om te gaan. Welke mogelijkheid voor jou het beste is, is afhankelijk van jouw persoonlijke situatie en bepaal je altijd zelf. Het is niet makkelijk om een keuze te maken tussen deze mogelijkheden. Je hebt opeens veel verantwoordelijkheid en dat kan je bang of verdrietig maken. De reacties van je omgeving spelen daar ook een rol in. Als je weinig steun krijgt van bijvoorbeeld je ouders, kan dat best een eenzaam gevoel geven.

Bedenk wel dat je altijd zelf een keuze hebt. Vind je het lastig om de mogelijkheden en de gevolgen daarvan voor je te zien? Praat er dan over met je huisarts of met het Fiom. Het Fiom is gespecialiseerd in ongeplande zwangerschappen en kan je helpen met het juiste besluit te nemen. Zij hebben ook een online keuzehulp, waardoor je al een goed beeld krijgt van je eigen gevoel zonder druk van buitenaf.

Je hebt grofweg 4 mogelijkheden als je als tiener ongepland zwanger bent:

Mogelijkheid 1: de baby houden
Je kan er voor kiezen om je zwangerschap in stand te houden en zelf je baby op te voeden. Probeer te onderzoeken in hoeverre jouw omgeving je steun kan bieden. Willen je ouders bijvoorbeeld helpen, zodat jij naar school kan blijven gaan? Of wil de vader van je baby een deel van de opvoeding op zich nemen? Als je thuis weinig steun krijgt of vastloopt, kan je kijken of een tienermoederhuis voor jou een mogelijkheid is.

Als je minderjarig bent, krijg je niet automatisch de voogdij over je kind. Als je ouder dan 16 jaar bent, kan je wel meerderjarig worden verklaard door de rechter. Als je jonger bent dan 16 jaar, dan gaat de voogdij over je kind naar iemand anders, bijvoorbeeld je ouders of een instantie.

Mogelijkheid 2: abortus
Bij een abortus breek je je zwangerschap voortijdig af. In Nederland is een abortus wettelijk toegestaan tot 24 weken zwangerschap. Maar let op: de meeste artsen houden 22 weken aan, omdat er bij het bepalen van de zwangerschapsduur een marge van 2 weken verschil zit. De kosten van een abortus worden vergoed door je zorgverzekering. Meestal vindt een abortus plaats in een abortuskliniek. Hier krijg je eerst een gesprek met een medewerker en heb je de gelegenheid om vragen te stellen en je twijfels te bespreken. Hierna volgt een verplichte bedenktijd van 5 dagen, voordat de abortus wordt uitgevoerd.

Als je een abortus overweegt, is het dus belangrijk om zo snel mogelijk te weten hoelang je zwanger bent. De verloskundige kan je daar bij helpen. Boven de 16 jaar heb je geen toestemming nodig van je ouders, onder de 16 jaar wel.

Een abortus kan op verschillende manieren worden uitgevoerd, afhankelijk van de duur van je zwangerschap:

• Overtijdbehandeling
  Deze behandeling vindt plaats tussen de 12 en 16 dagen nadat je eigenlijk ongesteld had moeten worden. De arts zuigt met een dun buisje de bevruchte eicel weg uit de baarmoeder, je krijgt hierbij een lichte verdoving.
• De abortuspil
  Tot 8 weken na je laatste menstruatie kan je medicatie nemen om de zwangerschap te stoppen. De behandeling begint met het slikken van een pil in de abortuskliniek en vervolgens breng je zelf thuis een paar dagen tabletten in zodat de vrucht wordt afgevoerd.
• Zuigcurettage
  Tussen de 8 en 12 weken na je laatste menstruatie kan je een zuigcurettage ondergaan. Hierbij wordt je baarmoeder leeggezogen. Dit vindt plaats onder plaatselijke verdoving of narcose.
• Operatie
  Vanaf 12 weken na je laatste menstruatie kan de zwangerschap alleen nog operatief afgebroken worden. Deze ingreep duurt ongeveer een half uur en hierbij duurt het ook iets langer voordat je weer hersteld bent.

Mogelijkheid 3: het kind afstaan ter adoptie
Als je geen abortus wilt en het kind niet zelf wil of kan opvoeden, is adoptie een mogelijkheid. Hierbij worden de juridische banden tussen jou en het kind verbroken. Meestal heb je daarna weinig tot geen contact meer met het kind, maar dit is afhankelijk van het soort adoptie. In sommige gevallen kan je wel informatie blijven ontvangen over de ontwikkeling van het kind. Het kind krijgt de achternaam van de adoptieouders en wordt door hen opgevoed. Vaak zijn adoptieouders mensen die zelf geen kinderen kunnen krijgen. Als je voor adoptie kiest, heb je na de geboorte 3 maanden bedenktijd.

Mogelijkheid 4: het kind in een pleeggezin plaatsen
Wil je je kind niet afstaan, maar heb je nu weinig mogelijkheden om de zorg op je te nemen? Misschien is pleegzorg dan een optie. Je kind wordt dan tijdelijk geplaatst in een pleeggezin. Zodra jij de zorg voor het kind weer op je wil en kan nemen, komt het kind weer terug bij jou. Zolang je kind in een pleeggezin woont mag je gewoon contact hebben. Als je op een later moment de voogdij over je kind weer terug wilt, is dat mogelijk. In deze constructie is het ook mogelijk om familieleden als pleeggezin aan te wijzen, als dat voor jullie een optie is.

De baby komt: wat moet je regelen?

Als je besluit dat je de baby houdt en je zwangerschap in stand blijft, is er opeens veel te regelen. Dat kan overweldigend voelen, maar door stap voor stap te bekijken wat je precies moet doen houd je het overzicht. In onze Checklist zwangerschap: wat moet je wanneer regelen? vind je een overzicht van wat je wanneer moet regelen. Naast de gewone regelzaken, heb je als tienermoeder een aantal extra factoren waar je over na moet denken:

• Woonsituatie
  Waar ga je straks wonen samen met je baby? Als je niet bij je ouders kan of wil wonen, is het verstandig om je zo snel mogelijk in te schrijven bij de woningbouwvereniging. Je kans op een woning wordt namelijk meestal bepaald door de inschrijfduur. Er zijn ook speciale tienermoederhuizen of moeder-en-kind-huizen, waar je begeleid kan wonen. Lijkt dit je iets? Ga dan op tijd op zoek naar de mogelijkheden, zodat je straks verzekerd bent van een plekje.
• School of studie
  Als je onder de 18 jaar bent en nog geen diploma hebt, ben je nog leerplichtig. Het is altijd verstandig om je opleiding af te maken, zodat je straks een hogere kans hebt op een baan om je kind te onderhouden. Sommige (middelbare) scholen hebben een speciaal protocol voor tienermoeders, waardoor je extra begeleiding krijgt om je opleiding af te maken. Hiervoor kun je terecht bij je decaan of studiebegeleider.
• Financiële situatie
  Probeer zoveel mogelijk geld apart te zetten zodra je besluit dat je baby welkom is. Er komen straks verschillende kosten op je af, zoals de nodige babyspullen en meubels zoals een ledikant en commode. Heb je weinig geld tot je beschikking? Kijk dan of je voor weinig of zelfs gratis spullen kan overnemen van vrienden of familie. Heb je financiële problemen zoals schulden? Bij de gemeente kan je terecht voor schuldhulpverlening.

Welke hulp van instanties mag je verwachten?

Gelukkig zijn er in Nederland goede voorzieningen die je een eind op weg kunnen helpen. Je komt als tienermoeder waarschijnlijk in aanmerking voor verschillende toeslagen en er zijn veel instanties waar je (gratis) terecht kunt voor advies. Hieronder een overzicht van de toeslagen waar je mogelijk recht op hebt:

• Zorgtoeslag
  Met de zorgtoeslag kun je het grootste deel van je zorgverzekering betalen. Je kind is tot 18 jaar gratis meeverzekerd.
• Huurtoeslag
  Als je op jezelf gaat wonen kan je huurtoeslag aanvragen. Hierdoor betaalt de overheid een deel van je huur. De huurprijs moet dan wel onder een bepaalde grens liggen.
• Kinderbijslag
  Iedereen met kinderen heeft recht op kinderbijslag. Dit is een vast bedrag dat per kwartaal wordt uitbetaald. Je hebt hier recht op tot je kind 18 jaar wordt.
• Kindgebonden budget
  Bij aanvraag van de kinderbijslag wordt automatisch gekeken of je ook recht hebt op kindgebonden budget. Als je weinig inkomen hebt, krijg je een extra maandelijkse bijdragen bovenop je kinderbijslag.
• Bijzondere bijstand
  In sommige gevallen kan je bij de gemeente bijzonder bijstand aanvragen, ook als je verder geen uitkering krijgt.
• Kinderopvangtoeslag
  Als je kind naar de kinderopvang gaat als jij naar school gaat of werkt, dan heb je recht op kinderopvangtoeslag. Hiermee krijg je een deel van de kosten voor kinderopvang weer terug. De kinderopvang moet dan wel een officieel geregistreerde opvang zijn.

Wil je weten waar je precies recht op hebt en een proefberekening maken van de toeslagen? Kijk dan op de website van de belastingdienst.

Hieronder een overzicht van de instanties waar je terecht kan voor extra hulp:

• De gemeente
  Heb je geen idee waar je moet beginnen met het regelen van je zaken en toeslagen? Bij de gemeente kan je een gesprek met een adviseur aanvragen. De adviseur weet precies op welke regelingen jij recht hebt en kan je helpen met het aanvragen van de juiste hulp en ondersteuning.
• Fiom
  Het Fiom adviseert en ondersteunt bij ongeplande zwangerschappen. Je kan terecht bij het Fiom voor advies, praktische ondersteuning en emotionele steun.
• Stichting Leergeld
  Stichting Leergeld helpt kinderen onder de 18 jaar die opgroeien in een gezin met een laag inkomen. Je kunt hier terecht als je kind straks een fiets of schoolspullen nodig heeft of bijvoorbeeld mee op schoolreis wil. Zij helpen je dan met de kosten.
• Begeleid wonen en (crisis)opvang
  Hier kun je terecht als je niet meer bij je ouders kan of wil wonen of graag in een tienermoederhuis wil wonen. Als je woonsituatie niet veilig is of per direct opvang nodig hebt, kun je terecht in de crisisopvang. Hier heb je een veilige verblijfplaats waar begeleiders aanwezig zijn om je verder te helpen.