Wat is listeria?

Listeria is een bacterie die overal in de natuur voorkomt. De variant Listeria monocytogenes kan een voedselinfectie genaamd listeriose veroorzaken. Zwangere vrouwen behoren tot één van de meest kwetsbare groepen. Een listeria-besmetting tijdens je zwangerschap kan leiden tot een miskraam, vroeggeboorte en problemen bij je baby na de geboorte, zoals hersenvliesontsteking.

De kans om listeria te krijgen is klein, maar de gevolgen kunnen dus ernstig zijn. In Nederland krijgt het RIVM elk jaar gemiddeld vijf meldingen van listeriabesmettingen bij zwangere vrouwen. Een zwangere vrouw die besmet is maar geen klachten heeft, kan in zeldzame gevallen de bacterie overdragen aan haar ongeboren kind.

Hoe kun je besmet raken met listeria?

Listeria komt voornamelijk voor in voedsel van dierlijke oorsprong, maar ook plantaardige producten kunnen ermee besmet zijn. Risicoproducten zijn met name langdurig gekoeld bewaarde voedingsmiddelen die zonder verhitting worden gegeten. Voorbeelden hiervan zijn rauwmelkse zachte kazen, voorverpakte gerookte vis, voorverpakte vleeswaren en rauwe dierlijke producten.

Als zwangere vrouw moet je extra voorzichtig zijn en kun je risicoproducten beter vermijden. Deze producten kun je wel veilig eten als je ze van tevoren goed verhit. Maar het is veiliger om ze helemaal te vermijden en elk risico uit te sluiten. Dit geldt niet alleen voor zwangere vrouwen, maar ook voor ouderen en mensen met een verzwakt afweersysteem.

Wat als je besmet raakt met de listeria-bacterie?

Normaal gesproken heb je weinig klachten bij een listeriabesmetting. Je kunt je wat grieperig voelen. Als je zwanger bent kunnen de klachten erger zijn. Het risico op ontwikkeling van ziekte na besmetting is het hoogst in het derde trimester van je zwangerschap. Als je in het derde trimester ziek wordt, gaat dit meestal gepaard met flinke koorts, hoofdpijn, gewrichts- en spierpijn. Geef bij de huisarts aan dat je een mogelijk besmet product gegeten hebt en zwanger bent. Bij het stellen van de diagnose en eventuele behandeling, houd je huisarts hier dan rekening mee.

Ernstige gevolgen voor je baby

Als jij besmet bent met de listeria-bacterie, kan je dit via de placenta doorgeven aan je baby. Dat kan ernstige gevolgen hebben. Vooral in de tweede helft van je zwangerschap kan een listeria besmetting namelijk leiden tot:

• Vroeggeboorte
• Miskraam of overlijden in baarmoeder
• Bloedvergiftiging direct na de geboorte
• Hersenvliesontsteking na de geboorte

Hoe kun je besmetting met listeria voorkomen?

Om besmetting met listeria te voorkomen, zijn dit de belangrijkste adviezen:

• Verhit je eten goed door en door, want listeria overleeft hoge temperaturen niet.
• Vermijd risicoproducten zoals rauwmelkse kazen, gerookte vis en rauwe dierlijke producten. Als je ze toch wilt eten, verhit ze dan door en door.
• Stel de koelkast in op 4°C en bewaar gekoelde producten meteen na aankoop in de koelkast, bijvoorbeeld op de onderste plank.
• Eet bederfelijk eten vóór de houdbaarheidsdatum op en eet bewaarde producten na één of twee dagen niet meer.

Wetgeving en listeria

Gelukkig is er Europese wetgeving die gaat over listeria in voedsel. Zo mogen producten zoals babyvoeding of zuigelingenvoeding geen enkele aanwezigheid van listeria bevatten, terwijl het gehalte in andere levensmiddelen onder de 100 eenheden/gram moet blijven. Bedrijven die gevoelige voedingsmiddelen produceren, moeten regelmatig analyses uitvoeren en de naleving van de wet wordt gecontroleerd door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA).

Bescherm jezelf en je baby

Als zwangere wil je natuurlijk het beste voor jezelf en je baby. Het vermijden van risicoproducten en het goed verhitten van voedsel kunnen je dus helpen om listeria-besmetting te voorkomen. Wees alert en volg bovenstaande tips. De kans dat je dan nog besmet raakt is heel klein.

Bronnen: RIVM, Voedingscentrum